२. अन्नपूर्णा स्तोत्रम् - नित्यानन्दकरी वराभयकरी सौन्दर्यरत्नाकरी

नित्यानन्दकरी वराभयकरी सौन्दर्यरत्नाकरी निर्धूताखिललोकपावनकरी प्रत्यक्षमाहेश्वरी | प्रालेयाचलवंशपावनकरी काशीपुरीधीश्वरी भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥१॥

[हे आई अन्नपूर्णा देवी; तू भक्तांना] नित्य आनंद प्रदान करतेस; निर्भयतेचा वर देतेस; सौंदर्य [अन्त:करणाचं आणि देहाचं] यांचा तू खजिना आहेस; तू सर्वांचे [त्रिविध ताप]; पापे यांचा नाश करून त्यांना पवित्र करतेस; काशीत प्रत्यक्ष वास्तव्य करतेस; हिमालयाचा वंश पावन केला आहेस; वाराणसीची अधिष्ठात्री देवता आहेस; हे आई; तुझ्या कृपेचा वर्षाव करून तू [ज्ञानाची] भिक्षा [मला] घाल.

नानारत्नविचित्रभूषणकरी हेमाम्बराडम्बरी मुक्ताहारविलम्बमानविलसद्क्षोजकुम्भान्तरी | काश्मीरागरुवासिताङ्गरुचिरे काशीपुराधीश्वरी भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥२॥

हे आई; तू विविध रंगाच्या रत्नांचे अलंकार परिधान केले आहेस; सुवर्णाचे वस्त्र परिधान केल्यामुळे तू अतिशय सुंदर दिसत आहेस; तुझ्या उरोजांच्या मध्यावर लांब मोत्यांचा हर शोभून दिसत आहे; काश्मिरातील अगरू या सुगंधी उटण्याचा लेप केल्यामुळे फार सुंदर दिसत आहेस; हे वाराणसीच्या अधिष्ठात्री देवते मला [ज्ञानाची] भिक्षा घाल.

योगानन्दकरी रिपुक्षयकरी धर्मार्थनिष्ठाकरी चन्द्रार्कानलभासमानलहरी त्रैलोक्यरक्षाकरी | सर्वैश्वर्यसमस्तवाञ्छितकरी काशीपुरीधीश्वरी भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥३॥

[त्या माता अन्नपूर्णेला माझा नमस्कार की जी जीव आणि शिवाची] भेट घालून पूर्णानन्दाचा लाभ करून देते; [षड्] रिपूंचा नाश करते; [नैतिक आणि] धार्मिक बंधने पाळून मिळेल तेवढी संपत्ती मिळवावी अशी निष्ठा निर्माण करते; चन्द्र; सूर्य आणि अग्नि यांच्या तेजाप्रमाणे तेजाची जणू काही लाटच आहे; सर्व विश्वाचं रक्षण करते; सर्व समृद्धी प्रदान करते; सर्व इच्छा पूर्ण करते; अत्यंत कृपाळू अशी आहे [हे अन्नपूर्णा माते  मला ज्ञानाची] भिक्षा घाल.

कैलासाचलकन्दरालयकरी गौरी उमा शङ्करी कौमारी निगमार्थगोचरकरी ओङ्कारबीजाक्षरी |
मोक्षद्वारकपाटपाटनकरी काशीपुराधीश्वरी भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥४॥

[त्या आई अन्नपूर्णेला माझा नमस्कार की] जिने कैलास पर्वतावरील गुहेत निवास केला आहे; जिची गौरी; उमा; शंकरी; कौमारी अशी विविध नावे आहेत; जी [आपल्या भक्तांना] वेदांचा अर्थ सखोलपणे स्पष्ट करून सांगते; ओंङ्कारचं बीज हे जीच स्वरूप आहे; मोक्षाचे [बंद] दरवाजे जी सताड उघडते; वाराणसीची अधिष्ठात्री देवता आहे; [अश्या] हे अन्नपूर्णा माते मला [ज्ञानाची] भिक्षा घाल.

दृश्यादृश्यविभूतिवाहनकरी ब्रह्माण्डभाण्डोदरी लीलानाटकसूत्रभेदनकरी विज्ञानदीपाङ्कुरी | श्रीविश्वेशमनःप्रसाधनकरी काशीपुराधीश्वरी भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥५॥

परमेश्वर स्वरूपाच्या दृश्य आणि अदृश्य विभूती [तुझ्या उदरामध्ये तू] धारण करतेस; सम्पूर्ण विश्वाला तू तुझ्या उदरात तू सामावून घेतेस; या जगतातल्या घटनांच्या लीलानाट्याची सर्व सत्ता तुझ्या हातात आहे; [भक्ताच्या अन्तःकरणात आत्म] ज्ञान रूपी दिवा तुझ्यामुळे प्रज्वलित होतो; परमेश्वरी कृपेचा लोट तुझ्यामुळे [योग्याच्या] अंतःकरणात उसळतो; वाराणसीची तू अधिष्ठात्री देवता आहेस [तुला माझा नमस्कार] हे अन्नपूर्णा माते; मला [ज्ञान आणि वैराग्य यांची] भिक्षा घाल.

उर्वीसर्वजनेश्वरी भगवती मातान्नपूर्णेश्वरी वेणीनीलसमानकुन्तलहरी नित्यान्नदानेश्वरी | 
सर्वानन्दकरी सदा शुभकरी काशीपुराधीश्वरी भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥६॥

त्या अन्नपूर्णा मातेला माझा नमस्कार की पृथ्वी माता असल्यामुळे सर्वच जण त्या देवीला मान देतात; अश्तैश्वर्यसंपन्न आहे; तिचे काळेभोर केसांची सुंदर वेणी घातलेली आहे; [पृथ्वीमाता असल्याने] सतत अन्नदान करते; तिच्या लेकरांना नेहमी सुखात ठेवते; कल्याणकारक आहे; अशा हे वाराणसीच्या अधिष्ठात्री देवता असलेल्या अन्नपूर्णा माते मला [ज्ञान आणि वैराग्याची] भिक्षा घाल.

आदिक्षान्तसमस्तवर्णनकरी शम्भोस्त्रिभावाकरी काश्मीरात्रिजलेश्वरी त्रिलहरी नित्याङ्कुरा शर्वरी|
कामाकाङ्क्षकरी जनोदयकरी काशीपुराधीश्वरी भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥७॥

त्या अन्नपूर्णा मातेला माझा नमस्कार की अपासून तर क्ष पर्यंत सर्व अक्षरांची निर्मिती जिनी स्वतः मधूनच केली आहे; [सर्व ज्ञानाच मूल स्वरूप तीच आहे] परम तत्वाच्या तिन्ही भावांची, [सत्व  रज आणि तमस] तीच जननी आहे; तिन्ही शक्ती [इच्छा; ज्ञान आणि कृती] यांच्यावर तिचा ताबा आहे; सर्व स्फुरण [नवनिर्मिती] तीच घडवते; भक्तांच्या इच्छा पूर्ण करते [धरतीस्वरूप असल्याने] सर्वांचे भरण पोषण करते.

देवी सर्वविचित्ररत्नरचिता दाक्षायणी सुन्दरी वामं स्वादुपयोधरप्रियकरी सौभाग्यमाहेश्वरी | 
भक्ताभीष्टकरी सदा शुभकरी काशीपुराधीश्वरी भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी  ॥८॥

[त्या अन्नपूर्णा मातेला माझा नमस्कार की] विविध प्रकारची  रत्ने जीने परिधान केली आहेत; सुंदर अशी  दक्षकन्या; जिच्या डाव्या हातात दुधाची वाटी आहे अशी; [पूर्णान्नाचं प्रतिक म्हणून  दुध; ती आपल्या लेकरांना देते ] ही श्रेष्ठ देवी  भक्तांच ईप्सित पूर्ण करते; नेहमी हिताचा वर्षाव करते.

चन्द्रार्कानलकोटिकोटिसदृशा चन्द्रांशुबिम्बाधरी चन्द्रार्काग्निसमानकुन्तलधरी चन्द्रार्कवर्णेश्वरी | मालापुस्तकपाशसाङ्कुशधरी काशीपुराधीश्वरी भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥९॥

त्या अन्नपूर्णा मातेला माझा नमस्कार की कोट्यावधी सूर्य; चन्द्र आणि अग्नि याचं तेज जिनी धारण केलं आहे; जिचे तांबूस ओठ चंद्राच्या किरणांप्रमाणे [अमृत स्रवणारे;] तेजस्वी आहेत; जिचे केस चन्द्र; सूर्य आणि अग्नि यांप्रमाणे [अग्निच पावित्र्य आणि तेज] यांनी युक्त आहेत; जिचा रंग चन्द्र [शीतलता;सौंदर्य] आणि सूर्य [तेज] यांप्रमाणे आहे; जिच्या हातात जपमाला; पुस्तक; पाश आणि अंकुश आहेत अशी ही वाराणसी नगरीची अधिष्ठात्री देवता आहे.

क्षत्रत्राणकरी महाऽभयकरी माता कृपासागरी साक्षान्मोक्षकरी सदा शिवकरी विश्वेश्वरश्रीधरी | 
दक्षाक्रन्दकरी निरामयकरी काशीपुराधीश्वरी भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥१०॥

त्या अन्नपूर्णा मातेला माझा नमस्कार की जी राजांचे हि रक्षण करते; [भक्तांना] पूर्ण निर्भयता प्राप्त करून देत; जी जणू दयेचा सागरच आहे; ती प्रत्यक्ष मोक्ष मिळवून देते; सतत कल्याणकारी आहे; प्रत्यक्ष भगवान शंकराची समृद्धी तीच करत; दक्षाला [अहंकाराला; प्रत्यक्ष पित्याला] ती रडवते [आणि सुधारून] त्याला चांगल्या स्थितीत आणते; कृपाप्रसाद देते अशी ही वाराणसी नगरीची अधिष्ठात्री देवता आहे.

अन्नपूर्णे सदापूर्णे शङ्करप्राणवल्लभे | 
ज्ञानवैराग्यसिद्ध्यर्थं भिक्षां देहि च पार्वति ॥११॥

हे भगवान शंकराला प्राणप्रिय अशा; [भक्तांना वर देण्यास] नेहमी तयार असलेल्या पार्वती; अन्नपूर्णा देवी माझ ज्ञान आणि वैराग्य परिपूर्ण होईल, अशी भिक्षा मला घाल.

 

माता च पार्वतीदेवी पिता देवो  महेश्वरः |

बान्धवा: शिवभक्ताश्च स्वदेशो भुवनत्रयम् ॥१२॥

जगदंबा पार्वती देवी हीच माझी आई आणि भगवान शंकर माझा पिता आहे. शिवभक्त हे माझे बान्धव होत. हे सर्व त्रैलोक्य हाच  माझा देश आहे.